Deprem ve Kontrol Kaybı: Bir Psikolog Depremin Psikolojik Risklerini Açıklıyor

İçindekiler

- 0.0.1 Deprem ve kontrol kaybı. Güzel ülkemizin sürekli sismik risk altında olduğu açıktır. Sivil Savunma ve kurtarma çalışanları bunu çok iyi biliyor.

1 Deprem, psikolojiye nasıl etki eder?
- - 1.0.1 Depremin tipik bir Travma Sonrası Stres Bozukluğu tepkisine neden olup olmadığını anlamak için aşağıdaki belirtilerin mevcut olması gerekir:
- 1.1 Şunları da okuyabilirsiniz:

Deprem ve kontrol kaybı. Güzel ülkemizin sürekli sismik risk altında olduğu açıktır. Sivil Savunma ve kurtarma çalışanları bunu çok iyi biliyor.

Depremin neden olduğu travma çok derin bir şeydir, insanların kimliğiyle, bir yaşamın kesinlikleriyle, artık var olmayan bir günlük rutinle, gelecekle ilgili belirsizlikle bağlantılıdır; Aslında deprem ani ve beklenmediktir, kontrol duygumuzu alt üst eder, potansiyel olarak ölümcül bir tehdit algısını içerir, duygusal veya fiziksel kayıplara neden olabilir (Travma Sonrası Stres Bozukluğu – TSSB, EMDR, Açık Okul – Bilişsel Çalışmalar, Açık Okul San Benedetto del Tronto, Acil Durum Psikolojisi, Psikotravmatoloji, Travma – Travmatik Deneyimler, F. Di Francesco, 2018).

Deprem, psikolojiye nasıl etki eder?

Pisa’daki Ifc-Cnr Klinik Fizyoloji Enstitüsü, başka hastalıkları tetikleyebilecek kadar derin olması nedeniyle deprem sonrası travma durumunda derhal harekete geçmenin ne kadar gerekli olduğunu açıkça ortaya koyan bir mini kılavuz hazırladı (ANSA):

1) Depremin yol açtığı psikolojik etkiler ve riskler nelerdir?

Bu tür korkunç olayların neden olduğu stres, hormon seviyelerini (kortizol ve katekolaminler, kadınlarda ayrıca östrojen) değiştirebilir, uykuyu değiştirebilir ve uzun vadede hipertansiyon, taşikardi ve bazen miyokard enfarktüsüne neden olabilir.

Ancak yetişkinlerdeki ve çocuklardaki stres algısını da birbirinden ayırmak gerekir.

2) Deprem, depremi yaşayan insanlarda hangi duyguları tetikler?

Anksiyete, korku ve panik atak.

Kaygı genellikle iki taraflı bir duygudur: bir yandan bireyi uyum sağlayarak elinden gelenin en iyisini yapmaya itebilir; diğer yandan da bireyi daha savunmasız hale getirerek varlığını sınırlayabilir.

Araştırmalar, deprem gibi dramatik durumlarda bile mağdurların olumsuz duygular kadar yoğun ve kalıcı olan olumlu duygular yaşayabildiğini göstermiştir.

Çin’in bir bölgesinde 2008 yılında depremden kurtulanlar üzerinde yapılan manyetik rezonans görüntüleme çalışmaları, depresyon ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu gelişimine zemin hazırlayan beyin fonksiyonlarının değiştiğini göstermiştir.

3) Ne tür bir psikolojik bakıma gereksinim var?

Afetten önceki dönemlerde açıkça uygulanacak kurslar ve teknikler yardımıyla bireyin kendi duygularını tanıyacak ve bunların davranış ve psikolojik sağlık üzerindeki etkilerini nasıl kontrol edeceğini bilecek konuma getirildiği birincil önleme gereklidir.

Ancak depremden sonra psikolojik destek müdahalelerinin planlandığı ikincil önleme bunu takip etmelidir.

4) Bir kişi Travma Sonrası Stres Bozukluğu (PTSD) yaşadığında ne olur?

İkiz Kulelere yapılan terör saldırısından ve 2002’de Molise ve 2009’da Abruzzo’da meydana gelen depremlerden sağ kurtulan kişiler üzerinde yapılan araştırmalar, incelenen deneklerin yaklaşık yarısında bu bozukluğun geliştiğini göstermektedir. Genel olarak, kişi travmatik olayı ‘yeniden yaşama’ eğilimindedir ve aniden gerçeklikle temasını kaybeder. Bu tepkiler aylar veya yıllar boyunca ortaya çıkabilir.

5) Bu rahatsızlıkla başa çıkmak için tavsiyeler nelerdir?

Kesinlikle çok fazla zaman geçmesine izin vermemek gerekir, bilişsel-davranışçı terapi kullanılır, bu sayede tedavi travmadan sonraki ilk birkaç gün içinde başlar.

Deprem gerçek bir travmatik olay olarak kabul edilebilir, bu konuda Mitchell (1996) şunları belirtmektedir: “Bir olay ani, beklenmedik olduğunda ve kişi tarafından hayatta kalmasına yönelik bir tehdit olarak algılandığında, yoğun bir korku, çaresizlik, kontrol kaybı, yok olma hissi uyandırdığında travmatik olarak tanımlanır” (Mitchell 1996).

Travmatik bir deneyim yaşayan herkesin aynı şekilde tepki vermediği göz önünde bulundurulduğunda, kısa bir süre içinde tamamen iyileşme ve normal bir hayata dönüşten, insanların hayatlarını olaydan önce olduğu gibi yaşamaya devam etmelerini engelleyebilecek daha karmaşık tepkilere kadar geniş bir yelpazede tepkiler verilebilir.

Depremlere verilen duygusal tepkiler

Özellikle depremin yıktığı ülkelerde yaşayan bireylerin duygusal tepkileri alanında yapılan araştırmalar, korku, dehşet, şok, öfke, çaresizlik, duygusal uyuşma, suçluluk, sinirlilik ve çaresizlik hissinin depreme verilen baskın tepkiler olduğunu göstermektedir (Petrone 2002).

Duygusal tepkinin şiddetini ve bunun sonucunda ortaya çıkan psikolojik sıkıntıyı ve travma sonrası semptomları etkileyen faktörler arasında kesinlikle depreme daha fazla maruz kalma, merkez üssüne yakınlık, katılım ve kontrol düzeyi, algılanan tehdidin derecesi, sosyal ağın bozulması, daha önce travma veya duygusal sorun geçmişi, maddi kayıp, kadın cinsiyet, düşük eğitim düzeyi, olaydan hemen sonra sosyal destek eksikliği, arkadaşlardan, iş arkadaşlarından ve aileden destek eksikliği ve yer değiştirme yer almaktadır.

Kadınların travmatik olaylara maruz kalmalarının ardından Travma Sonrası Stres Bozukluğu veya diğer bozukluklara yakalanma riskinin arttığını gösteren çeşitli çalışmalar bulunmaktadır (Steinglass vd., 1990; Breslau vd., 1997); ayrıca okul çağındaki çocukların daha küçük çocuklara göre daha savunmasız olduğu görülmektedir (Green vd., 1991).

Özellikle ebeveynlerin davranışları, sıkıntı düzeyleri ve aile ortamı çocukların travma sonrası tepkilerini etkilemektedir (Vila ve ark., 2001).

Depremin tipik bir Travma Sonrası Stres Bozukluğu tepkisine neden olup olmadığını anlamak için aşağıdaki belirtilerin mevcut olması gerekir:

kişi travmatik olayı, yinelenen anılar ve görüntüler aracılığıyla ve sarsıntıyı takip eden anları müdahaleci ve istemsiz bir şekilde ‘yeniden yaşama’ eğilimindedir;
tekrarlayan rüyaların varlığı, kişinin travmatik olayın belirli sahnelerini yeniden yaşadığı kabuslar;
Depremi andıran olaylara (gerçek veya sembolik) yoğun psikolojik veya fizyolojik rahatsızlıkla tepki verme (uykuya dalma güçlüğü veya uykusuzluk, sinirlilik, konsantrasyon güçlüğü, aşırı tetikte olma ve abartılı alarm tepkileri).

Deprem gibi büyük bir acil durum sonrasında psikolojik müdahale hayati önem taşır

Amaç, trajedinin işlenmesine yardımcı olmak, duyguları ‘kanalize etmek’ ve yavaş yavaş artık yaşanmadıkları noktaya ulaşmaktır.

Bu psikolojik müdahale, acil müdahale konusunda uzmanlaşmış psikologlardan oluşan bir ekip tarafından doğrudan sahada gerçekleştirilmektedir.

En fazla risk altında olan iki kategori çocuklar ve yaşlılardır.

Çocuklar söz konusu olduğunda, çocuğun iyileşmesine yardımcı olmak amacıyla etrafında gerçek bir ağ oluşturmak için ebeveynler ve öğretmenler üzerinde de uygulanan psikoterapiye devam edilir.

Korunma ve tedavi

“Travmatik olaydan bir ay sonra özel bir travma terapisi uygulanabilir.

İyileşme mümkündür, ancak mağduru anlayan ve cesaretlendiren arkadaşların ve ailenin desteği çok önemlidir.

Dpts’nin bir veya daha fazla semptomunun ortaya çıkması durumunda, travmadan sonraki ilk birkaç gün içinde tedaviye başlanarak bilişsel-davranışçı terapi önerilmektedir.

Genel olarak, psikolojik açıdan bakıldığında, en fazla risk altında olan iki kategori çocuklar ve yaşlılardır.

İlk durumda, çocuğun etrafında gerçek bir ağ oluşturmak ve iyileşme sürecinde ona yardımcı olmak için ebeveynler ve öğretmenler üzerinde de psikoterapi uygulanır.

Bu, nazikçe ama zaman kaybetmeden yürütülmesi gereken bir çalışmadır.

Büyük travmaların kurbanı olan çocuklarda, fiziksel ve bilişsel gelişimde gecikme tehlikesinin altını çizen ve hemen müdahale edilmezse iyileşmesi zor olan çalışmalar vardır (Dr. Cristina Marzano).

Makalenin yazarı: Dr. Letizia Ciabattoni

Kaynak:

https://www.epicentro.iss.it/focus/terremoti/terremoti

https://www.ansa.it/canale_saluteebenessere/notizie/stili_di_vita/2017/01/18/ansa-box-terremotocnr-5-cose-da-sapere-su-stress-post-trauma_d7fda4d1-1eff-458e-b55b-f62bf11b7339.html

Disturbo da stress post-traumatico