|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
İçindekiler
Gluten-free beslenme son on yılda büyük bir popülerlik kazandı. Pek çok kişi, gluten’i bırakmanın sağlık açısından faydalı olacağını düşünerek bu trende katıldı. Ancak bilim, gluten‘in çoğu insan için zararsız olduğunu söylüyor. Sadece küçük bir kesim tıbbi nedenlerle gluten’den kaçınmalı. Bu yazıda, gluten’in ne olduğunu, neden bu kadar tartışmalı hale geldiğini ve gluten-free diyete geçmenin vücuda etkilerini bilimsel verilere dayanarak ele alacağız.
Gluten Nedir ve Ondan Kaçınmalı mısınız?
Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir proteindir. Yiyeceklere yapı kazandırır; örneğin ekmeğin elastik ve çiğnenebilir olmasını sağlar. Boston’daki Beth Israel Deaconess Tıp Merkezi’nde (BIDMC) beslenme uzmanı Melinda Dennis’e göre, gluten “yiyeceklerde bağlayıcı bir ajan olarak işlev görür ve doku ile lezzet katar.”
Gluten, aslında sağlıklı bir bileşen. Buğday gibi gluten içeren tahıllar, protein, lif, demir ve vitaminler açısından zengindir. Özellikle tam buğday, kalp dostu bir beslenme planının parçası olabilir. BIDMC’de gastroenterolog Ciaran Kelly, çoğu insan için gluten’i bırakmak için bilimsel bir neden olmadığını belirtiyor.
Ancak bazı gruplar gluten’den kesinlikle uzak durmalı:
- Çölyak hastalığı olanlar: Bu otoimmün rahatsızlıkta gluten, ince bağırsakta hasara yol açar. Katı bir gluten-free diyet şarttır.
- Non-çölyak gluten hassasiyeti (NCGS): Gluten, sindirim rahatsızlıklarına neden olur ama bağırsak hasarı olmaz.
- Buğday alerjisi: Buğdaydan kaçınılmalı, ancak tüm gluten kaynakları değil.
- İrritabl bağırsak sendromu (IBS): Gluten-free diyet semptomları kısmen iyileştirebilir.
Kadınların IBS’e daha yatkın olduğunu ve tam tahılların vücut için önemli olduğunu unutmamak gerek.
Gluten Neden Bu Kadar Kötü Üne Sahip?
ABD’de gluten-free etiketler 2014’te FDA tarafından düzenlenmeye başladı. O zamandan beri, gluten içermeyen ürünler (hatta su veya patates cipsi gibi) “gluten-free” diye pazarlanıyor. Bu, gluten’in herkes için zararlı olduğu algısını yarattı. UCLA’da beslenme uzmanı Janelle Smith (ki kendisi de çölyak hastası), bunu “gıda pazarlamasının yan etkisi” olarak görüyor.
Medya da bu hype’ı körükledi. Melinda Dennis, gluten-free’nin bir moda haline geldiğini söylüyor. 2019’da yapılan bir çalışma, gluten-free diyetin romatoid artrit gibi otoimmün hastalıklarda inflamasyonu azalttığına dair az kanıt olduğunu buldu. Pek çok “gluten intoleransı” vakası aslında buğdaydaki fruktan adlı karbonhidratlardan kaynaklanıyor.
Bazıları gluten’i karbonhidratla eşleştirip kilo vermek için bırakıyor. Ancak Gluten-Free Watchdog’un kurucusu Tricia Thompson, gluten içermeyen pek çok karbonhidratlı alternatif olduğunu hatırlatıyor: Ekmek, makarna, kek gibi ürünler gluten-free versiyonlarda mevcut.
Gluten‘i Bırakırsanız Neler Kaybedersiniz?
Gluten-free diyet, sağlıklı bir seçenek gibi görünse de çoğu zaman tam tersi. 2023’te yayınlanan bir inceleme, gluten-free ekmeklerin daha az protein ve daha fazla yağ içerdiğini gösterdi. 2024’te başka bir çalışma, bu ürünlerin daha fazla şeker ve kalori barındırdığını ortaya koydu. 2021 araştırması ise gluten-free ürünlerin daha az lif, daha fazla doymuş yağ, karbonhidrat ve tuz içerdiğini belirtti. 2015’te yapılan bir çalışma, gluten-free paketlenmiş gıdaların “önemli sağlık faydası” olmadığını vurguladı.
Dennis, şirketlerin artık tam tahıl alternatifleri kullandığını söylüyor ama birçok ürün hala rafine un, tapioka nişastası gibi dolgu maddeleriyle dolu. Bu ürünler, normal buğday ürünlerinde bulunan demir ve folat gibi zenginleştirilmiş besinlerden yoksun. Smith, gluten-free beslenenlerde demir ve folat eksikliğinin yaygın olduğunu belirtiyor.
Gluten Intolerance Group’a göre, gluten-free diyet lif alımını azaltabilir – ki lif, bağırsak ve genel sağlık için kritik. Kelly, bu diyetin kilo kaybı için uygun olmadığını, çünkü gluten-free işlenmiş gıdaların yüksek yağ ve kalorili olduğunu söylüyor. Hatta bazı hastalar kilo alabiliyor.
Eğer gluten-free besleniyorsanız, bunu Akdeniz diyetiyle birleştirin: Meyve, sebze, protein ve az doymuş yağ. Dennis, bunun anti-enflamatuar ve antioksidan açısından zengin olduğunu söylüyor.
Son Söz: Gluten Sizi Hasta mı Ediyor?
Şüpheleniyorsanız, gluten’i bırakmadan önce doktora danışın. Kelly, aksi takdirde yanlış şeyi eleyebileceğinizi ve fayda görmeyebileceğinizi uyarıyor.
Gluten-free pazarının 2032’ye kadar 14 milyar dolara ulaşması bekleniyor, ama bu trend herkes için değil. Bilim, gluten’in çoğu için zararsız ve besleyici olduğunu söylüyor. Sağlıklı beslenme için bütünsel bir yaklaşım benimseyin.
Bu yazı, National Geographic’in orijinal makalesinden esinlenerek hazırlanmıştır. Kaynak: https://www.nationalgeographic.com/science/article/gluten-free-diet-health-effects
[…] (Gluten gerçekten o kadar zararlı mı? Gluten tüketmeyi bıraktığınızda neler olur?) […]