İnflamasyon Nedir? Belirtileri, Türleri ve Hastalıklarla İlişkisi

Giriş

İnflamasyon, vücudun algılanan bir yaralanma veya enfeksiyona karşı bağışıklık sisteminin verdiği doğal bir tepkidir. Yaralanma durumunda, inflamasyon, enfeksiyonla savaşmak ve iyileşme sürecine yardımcı olmak için bölgeye çok sayıda beyaz kan hücresi akışı nedeniyle bölgenin kızarmasına ve şişmesine neden olur [1, 2, 3].

İnflamasyon enfeksiyondan kaynaklanabilse de, ikisi aynı değildir ve bu ayrımı yapmak önemlidir [4]. Enfeksiyon, vücut dokularının hastalığa neden olan organizmalar tarafından istila edilmesini, ardından bu organizmaların çoğalmasını ve vücudun bağışıklık sisteminin organizmalara ve ürettikleri toksinlere tepkisini içerir [4]. Bu, inflamasyonun tipik olarak bir enfeksiyonla ilişkili olduğu, ancak inflamatuar bir yanıt sırasında her zaman bir enfeksiyonun bulunmadığı anlamına gelir [4].

İnflamasyon Belirtileri Nelerdir?

İnflamasyonun belirtileri arasında ağrı, ısı, kızarıklık, şişlik ve fonksiyon kaybı bulunur [4]. Fonksiyon kaybı, iltihaplı bir eklemi düzgün hareket ettirememe, soğuk algınlığı sırasında koku alma yeteneğini kaybetme veya bronşit (bronşların iltihabı) varsa nefes almada zorluk çekme gibi durumları içerebilir [5].

Ancak, bir inflamatuar yanıt her zaman bu beş semptomun hepsine yol açmayabilir; bazı inflamasyon türleri sessizce, herhangi bir semptom olmaksızın ortaya çıkabilir [5].

Bağışıklık sistemi, inflamatuar bir yanıta, bradikinin ve histamin gibi hormonlar gibi çeşitli bağışıklık hücrelerinden inflamatuar medyatörler salgılayarak da yanıt verebilir. Bu hormonlar, dokudaki küçük kan damarlarının genişlemesine neden olan vazodilatasyona yol açar ve yaralı bölgeye daha fazla kan ulaşmasını sağlar – bu nedenle iltihaplı bölgeler kızarabilir ve sıcak hissedebilir. Ek kan akışı, iyileşme sürecine yardımcı olmak için daha fazla bağışıklık hücresinin yaralanma bölgesine göç etmesini de sağlar [5].

Akut İnflamasyon: Kısa Süreli Bir Yanıt

İnflamasyonun iki ana türü vardır: kısa süreli akut yanıt ve daha uzun süreli kronik yanıt [2]. Akut inflamasyon, ani bir yaralanma veya hastalığa karşı ani ve geçici bir bağışıklık tepkisidir. Bu kısa süreli yanıt, iyileşme sürecini başlatmak için yaralanma bölgesine veya enfeksiyona giden inflamatuar hücrelerden oluşur. Bu tür inflamasyon birkaç saat veya birkaç gün sürebilir [2].

Akut inflamasyonun yaygın nedenleri arasında kesik gibi yaralar, strep boğaz gibi bakteriyel enfeksiyonlar ve boğazda inflamasyona neden olabilen grip gibi viral enfeksiyonlar bulunur. Diğer bakteriyel ve viral enfeksiyon türleri de ince bağırsakta enterit olarak bilinen inflamasyona neden olabilir [2].

Böyle bir inflamatuar yanıt, iyileşme süreci için faydalı olabilir, çünkü ateş, çok aktif ve çok enerji gerektiren sağlıklı bir bağışıklık sisteminin belirtilerini gösterebilir; bunun nedeni, metabolizma hızının ateş nedeniyle daha yüksek olabilmesi, bu da enfeksiyonla savaşmaya yardımcı olmak için daha fazla antikor ve bağışıklık hücresi üretilebileceği anlamına gelir [5].

Ancak, septisemi veya kan zehirlenmesi olarak bilinen nadir fakat tehlikeli bir enfeksiyon komplikasyonu da dahil olmak üzere bağışıklık sistemi komplikasyonlarının farkında olmak önemlidir. Bu komplikasyonun belirtileri arasında titreme, çok yüksek ateş ve kendini çok hasta hissetme yer alabilir [5].

Septisemi, vücuda giren bakterilerin vücudun belirli bir bölgesinde hızla çoğalması ve ardından çok sayıda bakterinin aniden kan dolaşımına girmesi durumunda ortaya çıkabilir. Bunun meydana gelmesinin birkaç nedeni, vücudun enfeksiyonla yerel olarak savaşamaması, bağışıklık sisteminin zayıf olması veya bakterilerin çok agresif olmasıdır [5]. Bu komplikasyon tıbbi bir acil durumdur ve mümkün olan en kısa sürede tıbbi müdahale gerektirir [5].

Kronik İnflamasyon: Sessiz Bir Tehdit

İnflamasyon faydalı bir bağışıklık tepkisi olsa da, her zaman vücuda yardımcı olmaz; bazı hastalıklar, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla vücudun kendi hücrelerine saldırmasından oluşur ve bu da zararlı hastalıklara neden olabilir [5].

Kronik inflamasyonda, vücut tehlike olmasa bile inflamatuar hücreler göndermeye devam eder. Kronik inflamasyon aylarca, hatta yıllarca sürebilir, bazı iyileşme dönemleri ve semptomların kötüleşebileceği dönemler olabilir [2].

Örnekler arasında eklemlerin kalıcı inflamasyonu olan romatoid artrit, sedef hastalığı adı verilen kronik bir cilt rahatsızlığı ve Crohn hastalığı veya ülseratif kolit gibi inflamatuar bağırsak hastalıkları bulunur [5].

Araştırmacılar, kronik inflamasyonu lupus gibi otoimmün hastalıklar, kalp hastalığı gibi kardiyovasküler hastalıklar ve hatta bazı kanserler gibi çok çeşitli inflamatuar hastalıklarla ilişkilendirmişlerdir [2].

Yaralanmalar ve enfeksiyonlar genellikle akut inflamasyonun nedeni olsa da, çoğu kronik inflamasyon vakasının temel nedeni tipik olarak günlük yaşamın yönleri ve toksin maruziyeti gibi çevresel faktörlerdir [2].

Kronik inflamasyonun yaygın nedenleri arasında düşük fiziksel aktivite seviyeleri, kronik stres, yüksek BMI veya karın bölgesinde fazla kilo, sağlıklı ve sağlıksız bağırsak bakterileri dengesizliği, inflamatuar gıdalar tüketimi, bozulmuş uyku ve toksinlere maruz kalma yer alır [2].

İnflamasyonun Vücut Sistemleri Üzerindeki Etkileri

İnflamasyon, kardiyovasküler sistem de dahil olmak üzere birçok vücut sistemi üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir; ateroskleroz gibi kardiyovasküler hastalıklar dünya çapında önde gelen ölüm nedenidir [6].

Aterosklerozda, inflamatuar medyatörler, kan damarlarında plak oluşumu için başlangıçtaki hücre alımından damarların yırtılmasına kadar önemli bir rol oynar. Kardiyak stres, etkilenen kalp dokularında yüksek düzeyde inflamatuar sitokinler ve kemokinler göstererek vücutta inflamasyon yoluyla kendini gösterir [6].

Koroner ateroskleroz, kalp krizinin en yaygın nedenidir ve kalp dokusu kaybına neden olur. Kalp krizi sırasında, inflamatuar hücreler, kalp hücreleri öldükçe ölü hücreleri ve kalıntıları temizlemek için nekrotik doku bölgesine hareket eder [6].

Ek olarak, bağırsak mikrobiyal florasına karşı aşırı inflamatuar yanıtlar, Crohn ve ülseratif kolit dahil olmak üzere poligenik inflamatuar bağırsak hastalığına yol açabilir. Sitokinler bu iki sindirim hastalığını tetikler ve ayrıca bağırsakta enfeksiyöz olmayan inflamasyondan da kaynaklanabilir [6].

İlginç bir şekilde, artan inflamasyon, merkezi sinir sisteminde (MSS) görülen değişikliklerle depresyon ve yorgunlukla da ilişkilendirilmiştir. İnflamasyon, kan-beyin bariyerinin geçirgenliğini artırabilir, bu da inflamatuar moleküllerin veya bağışıklık hücrelerinin MSS’ye daha kolay girmesini sağlar. MSS’deki inflamatuar sinyalizasyon, depresyon ve yorgunluğu olan kişilerde yapısal ve fonksiyonel değişikliklere neden olabilir [7].

İnflamasyonun, daha önce de belirtildiği gibi, romatoid artrit gibi otoimmün hastalıkları tetikleyerek kronik hastalıklar üzerinde de önemli bir etkisi vardır. İnflamasyonun diyabetin başlangıcında ve ilerlemesinde önemli bir faktör olduğunu gösteren artan kanıtlar da vardır. Romatoid artrit ile ilişkili sistemik inflamasyon, gelecekte diyabet geliştirme riskine de katkıda bulunabilir; CRP gibi aktif inflamasyon belirteçleri, romatoid artritli kişilerde artan diyabet riski ile ilişkilidir [8].

Sonuç

İnflamasyon, vücudun enfeksiyonlara ve yaralanmalara karşı doğal bir savunma mekanizmasıdır. Akut inflamasyon genellikle kısa süreli ve iyileşmeye yardımcı olurken, kronik inflamasyon uzun süreli ve çeşitli ciddi hastalıklara yol açabilir. Bu nedenle, inflamasyonun belirtilerini anlamak, türlerini ayırt etmek ve vücut sistemleri üzerindeki etkilerini bilmek, genel sağlık ve refah için kritik öneme sahiptir. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimseyerek, dengeli beslenerek, düzenli egzersiz yaparak ve stresi yöneterek kronik inflamasyon riskini azaltmak mümkündür. Herhangi bir inflamasyon belirtisi durumunda, doğru teşhis ve tedavi için bir sağlık uzmanına danışmak önemlidir.

Referanslar

[1] News-Medical.net. (n.d.). What Does Inflammation Do to the Body? Retrieved from https://www.news-medical.net/health/What-Does-Inflammation-Do-to-the-Body.aspx#3 [2] News-Medical.net. (n.d.). What Does Inflammation Do to the Body? Retrieved from https://www.news-medical.net/health/What-Does-Inflammation-Do-to-the-Body.aspx#3 [3] News-Medical.net. (n.d.). What Does Inflammation Do to the Body? Retrieved from https://www.news-medical.net/health/What-Does-Inflammation-Do-to-the-Body.aspx#3 [4] News-Medical.net. (n.d.). What Does Inflammation Do to the Body? Retrieved from https://www.news-medical.net/health/What-Does-Inflammation-Do-to-the-Body.aspx#3 [5] News-Medical.net. (n.d.). What Does Inflammation Do to the Body? Retrieved from https://www.news-medical.net/health/What-Does-Inflammatio-Do-to-the-Body.aspx#3 [6] News-Medical.net. (n.d.). What Does Inflammation Do to the Body? Retrieved from https://www.news-medical.net/health/What-Does-Inflammation-Do-to-the-Body.aspx#3 [7] News-Medical.net. (n.d.). What Does Inflammation Do to the Body? Retrieved from https://www.news-medical.net/health/What-Does-Inflammation-Do-to-the-Body.aspx#3 [8] News-Medical.net. (n.d.). What Does Inflammation Do to the Body? Retrieved from