Çölyak hastalığının tek güvenli ve etkili tedavisi, buğday, arpa ve çavdarda doğal olarak bulunan bir protein olan glüten içeren yiyecek ve içeceklerden kaçınmaktır.
Ancak bunu söylemek yapmaktan daha kolaydır: Gluten hemen her yerdedir.
Gluten sadece bariz yerlerde (makarna, ekmek ve bira) bulunmakla kalmaz; şekerlemelerde, tortillalarda ve soya sosunda da saklanabilir. Glutenin dünyada bu kadar yaygın olması, gerçek anlamda glutensiz bir diyetin neredeyse imkansız olduğu anlamına gelmektedir.
Columbia Üniversitesi Çölyak Hastalığı Merkezi’nde klinik araştırma direktörü ve Vagelos Doktorlar ve Cerrahlar Koleji’nde tıp ve Mailman Halk Sağlığı Okulu’nda epidemiyoloji profesörü olan Benjamin Lebwohl, “Glutensiz bir diyet hiçbir şekilde her derde deva değildir” diyor.
Lebwohl, “Anket yapıldığında, çölyak hastalığı olan kişilerin yaklaşık %20’si o anda kendilerini iyi hissetmediklerini söyleyecektir ve bunun en yaygın nedeni yakın zamanda yanlışlıkla glütene maruz kalmalarıdır” diyor. Sıkı bir glutensiz diyete uymanın, özellikle dışarıda yemek yerken ve seyahat ederken sosyal maliyetleri de vardır.
“Bu nedenlerle, birçok şirket ve araştırmacı glutensiz diyete ek olarak ya da glutensiz diyet yerine çölyak hastalığını tedavi edecek ilaçlar arıyor.”
İlaç tedavisi
Geçtiğimiz on yıl içinde çölyak hastalığına yönelik ilaç tedavisi sadece bir kavram olmaktan çıkıp hastalarla yapılan denemelerde bir düzineden fazla aday ilaca dönüşmüştür.
Adaylardan bazıları kazara glutene maruz kalmanın sonuçlarını önleyerek çalışmaktadır.
Örneğin, latiglutenaz yemeklerle birlikte alınır ve midede gluteni parçalayan enzimler içerir ve proteini çölyak hastaları için toksik olmayan hale getirir. Larazotid ise ince bağırsağın iç zarını gastrointestinal sistemden geçen glüten bileşenlerinden koruyarak çalışır. Son olarak, PRG-015 olarak bilinen henüz isimlendirilmemiş bir ilaç, az miktarda glütene maruz kalındığında vücudun enflamatuar tepkisini azaltmayı amaçlamaktadır. Bu bileşiklerin üçü de Columbia’da devam eden klinik çalışmalarda test ediliyor.
İkinci bir ilaç kategorisi ise hastanın bağışıklık sistemini yeniden eğiterek artık glütene tepki vermemesini sağlamaya çalışıyor. Columbia’daki gönüllüler kısa bir süre önce, çölyak hastalığı olan kişilere küçük gluten parçaları uygulayan ve toleransı teşvik edecek şekilde paketlenmiş bir tedavi olan KAN-101’in erken faz çalışmasında yer aldı. Etkili olduğu tespit edilirse, bu ilaç kategorisi çölyak hastalığı olan kişilerin zararlı sonuçlar doğurmadan glüten yemelerine olanak sağlayabilir.
Columbia’nın Çölyak Hastalığı Merkezi, bu potansiyel tedaviler için çeşitli denemelere katılacak gönüllüleri işe alan aktif bir klinik araştırma programına sahiptir. Lebwohl, “Bu ilerlemenin hiçbiri, klinik denemelere katılmaya motive olmuş adanmış hasta gönüllüler olmadan mümkün olamazdı” diyor. “Amacımız, çölyak hastalığı için en umut verici tedavilerin ön saflarında yer alabilmemiz için çeşitli denemelere sahip olmaktır.”
Lebwohl, klinik çalışmaların önümüzdeki on yıl içinde bu aday ilaçlardan en az birinin onaylanmasına yol açabileceği konusunda iyimser.
“Geliştirilmekte olan ilaçların sayısı ve mekanizmaların çeşitliliği, bu yaklaşımlardan birinin güvenli ve etkili bir diyet dışı tedavinin ortaya çıkmasına izin vermesini muhtemel kılıyor” diyor.
Kaynak: https://www.cuimc.columbia.edu/news/drugs-celiac-disease-may-be-horizon
