Dinapeni, tipik olarak yaşlı erişkinlerde görülen nörolojik veya kas hastalığından kaynaklanmayan kas gücü kaybıdır.
Dinapeni (dahy-nuh-pē-nē-a olarak telaffuz edilir, Yunanca güç, kuvvet veya kuvvet yoksulluğu anlamına gelir) nörolojik veya kas hastalıklarından kaynaklanmayan yaşa bağlı kas gücü kaybıdır. Dinapeni, yaşlı yetişkinleri fonksiyonel kısıtlamalar ve ölüm riskinde artışa yatkın hale getirmektedir. Geçtiğimiz birkaç on yıl boyunca, literatür büyük ölçüde dinapeninin birincil nedeni olarak kas boyutuna odaklanmıştır; ancak son bulgular kas boyutunun nispeten küçük bir rol oynadığını açıkça göstermiştir. Tersine, sinir sisteminin yapısı ve işlevindeki subklinik eksiklikler ve/veya iskelet kasının içsel kuvvet üretme özelliklerindeki bozukluklar, dinapeninin potansiyel öncülleridir. Bu derleme, dinapeniye katkıda bulunanları ve bireyleri dinapeniye yatkın hale getiren etiyoloji ve risk faktörlerini vurgulamaktadır. Ayrıca, yaşam süresi boyunca kas gücünün korunması için beslenmenin kas ve nörolojik sistemlerdeki rolünü ele alıyoruz.
Dinapeni, kas kütlesinden ziyade kas gücünün kaybıdır. Yaşlanma süreci boyunca kas gücünün korunması, modern dünyada yaşam beklentisinin artmasıyla giderek daha önemli hale geldi.
Amerika Birleşik Devletleri’nde 65 yaş üstü kadınların %16 ila %18’i ve erkeklerin %8 ila %10’u 10 lb. kaldıramamakta veya eğilip/diz çökememektedir. Bu tür fiziksel işlevler şüphesiz kas gücü ve güç üretimi gibi fizyolojik yetilerle yakından ilişkilidir ve düşük kas gücünün yaşlı yetişkinleri hareket kısıtlılığı ve ölüm riski altında bıraktığı iyi bilinmektedir. Buna göre, ilerleyen yaşla birlikte kas gücü ve kuvvetinin korunması yüksek klinik öneme sahiptir. Bir zamanlar, iyi karakterize edilmiş yaşa bağlı kas atrofisinin zayıf kas gücünden sorumlu olduğu düşünülüyordu. Ancak, son zamanlarda yapılan boylamsal ve müdahaleye dayalı çalışmalar, kas atrofisinin kas gücü kaybına nispeten küçük bir katkıda bulunduğunu açıkça göstermiştir. Benzer şekilde, androjenlerin veya büyüme faktörlerinin dışsal takviyesini sağlayan uzunlamasına çalışmalar, kas kütlesinde bir artış sağlamış, ancak kas performansını yalnızca marjinal olarak iyileştirmiştir. Ancak, bu tür bulgulara ve 30 yıl öncesine ait benzer bulgulara rağmen, bilimsel araştırmaların büyük çoğunluğu öncelikle iskelet kası büyüklüğünün belirleyicilerine odaklanmaya devam etmiştir. 2008 yılında, yaşa bağlı kas gücü ve kuvvet kaybını tanımlamak için dynapenia terimini önerdik. Dyna “güç, kuvvet veya kudret” anlamına gelirken penia “yoksulluk” anlamına gelmektedir. Morley ve arkadaşlarının yakın zamanda “kuvvet kaybını” tanımlamak için kratopeni ve “güç kaybını” tanımlamak için dinapeni terimlerini kullandıklarını belirtmeliyiz. Bu derleme bağlamında, iskelet kası kuvvet performansının daha geniş yönlerini kapsayan ve genellikle dinamometri ekipmanı (örn. izometrik kuvvet, izokinetik güç vb.) kullanılarak ölçülen kuvvet (yani, maksimal istemli kuvvet) ve/veya mekanik gücü (kuvvet çarpı hızın bir ürünü) içeren orijinal tanımımız bağlamında dinapeniye atıfta bulunuyoruz. Aşağıdaki paragraflarda dinapeninin nedenleri ve sonuçları hakkında ayrıntılı bilgi verilmektedir.
Dinapeninin sonuçları şaşırtıcıdır; fiziksel engellilik, zayıf fiziksel performans ve hatta ölüm riskini artırır. Örneğin, yakın zamanda düşük kas gücü seviyeleri ile düşük fiziksel performans ve/veya fiziksel sakatlık arasındaki göreceli riski inceleyen gayri resmi bir meta-analiz gerçekleştirdik. Çalışmaların büyük çoğunluğunda (%90) anlamlı bir ilişkinin kaydedildiğini ve göreceli risklerin ağırlıklandırılmamış ortalamasının 2,2 olduğunu gördük (Şekil 1). Bunun yanı sıra, çalışmaların yalnızca %35’inde sarkopeni ile anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Ağırlıklandırılmamış ortalama rölatif risklerin sunulmasında sınırlamalar olduğunu belirtmeliyiz; ancak bulgular, dinapeninin yaşlılarda fonksiyonel bozuklukların önemli bir prognostik göstergesi olduğunu göstermektedir. Dinapeninin mortalite üzerindeki etkisiyle ilgili olarak, Newman ve arkadaşları kavrama ve diz ekstansör kas kuvvetlerinin mortalite ile güçlü bir şekilde ilişkili olduğunu gözlemlemiştir (kas alanı ve bölgesel yağsız kütle hesaba katıldıktan sonra bile). Özellikle kadınlar için, kavrama gücü için 1,84 ve diz ekstansör gücü için 1,65 ham tehlike oranları gözlemlemişlerdir. Erkekler için ise kavrama kuvveti için 1,36 ve diz ekstansör kuvveti için 1,51 ham tehlike oranları gözlemlemişlerdir. Daha yakın zamanda, Xue ve arkadaşları 436 kadın üzerinde yaptıkları boylamsal bir çalışmada, kavrama ve kalça fleksör kuvvetlerindeki daha hızlı azalma oranlarının, potansiyel karıştırıcılar hesaba katıldıktan sonra bağımsız olarak mortaliteyi öngördüğünü bildirmiştir. Kavrama ve kalça kuvvetlerindeki azalma oranları için tehlike oranları sırasıyla 1,33 ve 2,62’dir. Bu bulgular toplu olarak, yaşlı yetişkinlerde dinapeninin fiziksel engellilik, fiziksel fonksiyon ve mortalite ile ilgili ciddi olumsuz sonuçları olduğuna dair ikna edici veriler sağlamaktadır.
Başlangıçta iskelet kası kütlesindeki kaybın (sarkopeni) yaşlı yetişkinlerde yaygın olarak gözlenen dinapeniyi büyük ölçüde açıkladığı düşünülüyordu; ancak son zamanlarda elde edilen uzunlamasına veriler, doku boyutundan bağımsız diğer fizyolojik faktörlerin kimin kas güçsüzlüğü geliştireceğini belirlemede önemli ve muhtemelen daha büyük bir rol oynadığını ortaya koymuştur. Özellikle, yaşlı yetişkinlerden oluşan geniş bir prospektif kohort olan Sağlık, Yaşlanma ve Vücut Kompozisyonu çalışmasından elde edilen veriler, kas gücündeki azalmanın eş zamanlı kas kütlesi kaybından önemli ölçüde daha hızlı olduğunu ve kuadriseps kas alanındaki değişimin diz ekstansör kas gücündeki değişimde denekler arası değişkenliğin yalnızca ~%6 ila %8’ini açıkladığını göstermiştir. Dahası, kas kütlesini korumak veya kazanmak kas gücünde yaşlanmaya bağlı azalmaları engellememektedir (Şekil 2). Buna göre, bu bulgular yaşlı yetişkinlerde kas gücü kaybının yağsız vücut kütlesi kaybıyla zayıf bir şekilde ilişkili olduğunu göstermektedir. Kas güçsüzlüğünün deneysel kullanılmama modellerini (örn. yatak istirahati) kullanan diğer bulgular da kas atrofisinin güçsüzlüğe göreceli katkısının mütevazı olduğunu göstermiştir. Örneğin, 4 hafta boyunca bacak kaslarının kullanılmamasından sonra kas kütlesi kaybının (yani, genç, sağlıklı çalışma katılımcılarının koltuk değnekleri üzerinde yürümesiyle bir bacağın ağırlıksız kaldığı tek taraflı alt ekstremite süspansiyonu) ilişkili kas gücü kaybının %10’undan daha azını açıkladığını bildirdik. Bunun yerine, deneysel kullanmama bulgularımız büyük ölçüde nörolojik işlevdeki ve/veya iskelet kasının içsel kuvvet üretme özelliklerindeki değişikliklerin kas güçsüzlüğüne ve motor işlev bozukluğuna katkıda bulunduğunu göstermiştir. Daha sonra dinapeniye katkıda bulunan potansiyel fizyolojik faktörleri tartışacağız.
Kaynak:
