Ülseratif Kolit veya Crohn hastalığında belirli gıdalara karşı alerji var mıdır?
Süt ve süt ürünleri (peynir gibi) kolitli hastaların bir kısmında ishale neden olur. Bir takım sağlıklı insanlarda da, sütün içindeki Laktoz adı verilen şeker emilemez ve bu emilemeyen şeker, barsaklarda ishale sebep olur. Bunun aksine birçok Crohn ve Ülseratif Kolit hastalarına süt ve süt ürünleri dokunmaz. Bu besin maddelerini rahatlıkla alabilirler. Hastalığı başlatan veya seyrini ağırlaştıran gıdalar var ise bunların diyetten çıkartılması gerekir.
Barsağı dinlendirme hastalığın iyileşmesine yardımcı olur mu?
Barsak iltihaplı ve hasta olduğundan bazı yiyecek ve içecekler barsağı rahatsız ederler. Bunu önlemek için ise açlık hiç tavsiye edilmez. Çünkü vücut zayıf düşer. Eğer hasta ağızdan beslenemiyorsa veya çeşitli nedenlerle barsaklarından yiyecekler emilemiyorsa, direkt bir kataterle damardan besleyici sıvılar verilir. Ülseratif Kolitte buna gerek yoktur. Crohn da ise ancak bazı ciddi durumlarda bu tür beslenme gerekli olabilir. Ülseratif Kolitte ancak çok ciddi durumlarda sıvı diyet veya tüp yardımıyla beslenme gündeme gelebilir. Her olguda değil ama, bazı çok özel, ağır, ciddi formlarda doktor gözetiminde barsağı dinlendirmenin yararı olur.
Diyette az veya çok lifli gıda almanın faydası var mıdır?
Hastaların bir bölümünde, anüsün hemen üst kısmındaki barsak parçası hastadır. Sert dışkı atılırken bu bölgede problem yaratır. Bu nedenle gaytanın yumuşatılması için günde 1-2 tatlı kaşığı kepeğin beslenmeye ilave edilmesi, önerilebilecek basit bir tedavi yöntemidir. Tüm Ülseratif Kolit ve Crohn hastalarında kepeğin yararlı olduğuna dair bir kanıt yoktur.Az posalı diyet alınması, yani aşırı sebze ve meyveden kaçınılması tüm ishalli hastalara önerilen geleneksel bir uygulamadır. Ülseratif Kolit ve Crohn hastalarının çoğu normal veya normale yakın yerler ve rahatsızlık duymazlar. Aşırı meyve ve sebze sağlıklı insanlarda bile ishal yapabilir veya ishalini ağırlaştırabilir. Sonuç olarak yendiğinde dokunmayan, rahatsızlık vermeyen tüm gıdalar alınabilir.
Alkol zararlı mıdır?
Alkolün hastalığı kötüleştirdiğine dair bir kanıt yoktur. Bazı sağlıklı kişilerde bira ve şarap içtikten sonra barsak hareketlerinde artma ve ishale meyil rastlanır. Bazı Ülseratif Kolit ve Crohn hastalarında da aynı durum gözlenir. Bu hastaların alkol almaması gerekir. Bunun yanında anksiyeteyi azaltmak, depresyonu çözmek ve uyku için verilecek ilaçların alkol alanlarda gerekenden daha fazla dozda verilmesi gerekecektir.
Belirli gıdalar ishali kötüleştirir mi?
Aşırı süt sağlıklı kişilerde de ishal yapabilir. Genelde halk arasında, hasta bağırsağın süt ve fazla beslenme ile iyileşeceğine inanılır. Önemli olan sütün kişiye dokunup dokunmadığını saptamaktır. Bazı Ülseratif Kolit ve Crohn hastalarına aşırı süt dokunurken, küçük miktarlardaki süt (kahve ve çayla birlikte) dokunmaz. Bazı sağlıklı kişilerde bira, aşırı meyve, soğan, çok yağlı, baharatlı yiyecekler ishali şiddetlendirir. Bu gibi gıdalar Ülseratif Kolit ve Crohn hastalarında da ishali arttırabilir ve ağırlaştırabilirlerse de bunların zararlı olduğu kuşkuludur. Hastaların yiyince ishal yaptığını bildikleri gıdalardan kaçınmaları, bunun dışındakileri ise normal olarak yemeleri uygundur. Hastalık nedeni ile ince bağırsaktaki yağların emilim kapasitesi bozulduğunda, normal miktardaki yağ bile ishale neden olabilir. Bu hastaların diyetlerinden yağı çıkarmaları gerekir. Pek çok, Ülseratif Kolit hastası, dışkı kıvamına bağlı olmaksızın hemen tuvalete gitme gereksinimi duyabilir, bekleyemezler. Bu semptomun nedeni, hastanın rektumundaki, hastalığa bağlı oluşan hassasiyettir. Diyetteki değişiklik bu duyguyu ortadan kaldırmaz.
Bazı gıdalar ağrıya neden olur mu?
Barsakta daralmış bir saha varsa barsak, içeriğini ileriye itebilmek için daha kuvvetle kasılmak zorundadır. Bu da kramp tarzında karın ağrısına neden olur. Lifli sebzeler, meyvelerin posası, kurutulmuş meyveler, mantar, kuruyemiş gibi hazmı güç gıda birikintileri daralmış barsak bölümünde sıkışır. Barsak bunu ileriye geçirebilmek için şiddetle kasılır. Crohn hastalığında bir veya daha çok darlık görülebilir. Ülseratif Kolitte barsakta darlık görülmez. Ağrıdan sakınmak için büyük miktarlarda ve yukarda sayılan hazmı güç gıdalardan uzak durulmalıdır.
Bazı gıdalar gazı arttırır mı?
Süt şekeri (laktoz) ve yağ emiliminin bozulması, barsaklarda gazın artmasına neden olur. Bu kişilere az süt ve az yağ tüketimi önerilir. Baklagiller, kuru fasülye, soğan sağlıklı kişilerde de aşırı ve kötü kokulu gaz çıkarmaya sebep olur.
Hastalık vücudun besin ihtiyacını arttırır mı?
İltihabi barsak hastalığı, vücudun enerji ihtiyacını arttırır. Bunun yanında hastanın fizik aktivitesi azaldığı için enerji tüketimi de azalır. Bu durum denge oluşturuyor gibi görünse bile hastalar normalden daha fazla beslenmelidir.Kilo kaybı ve büyümede (çocuk hasta) gerileme, duraklama varsa, araştırılması gereken şey: “Yeterli gıda mı alamıyor yoksa aldığı gıda mı emilemiyor?” sorusudur. Hastanın iştahı yok, gıda alamıyor ise bazı gıdaların, proteinden zengin (süt, peynir, balık, et, yumurta gibi…), diyete ilave edilmesi gerekir. Tekrar kilo alma ve büyümenin başlayabilmesi için bir zaman periyodu gerekir. Hastaya ilave beslenme ile birlikte fizik egzersiz ve açık havada tatil önerilmelidir.
İshal vücudun sıvı ihtiyacını arttırır mı?
İshalle kaybedilen suyun yerine konması gerekir. Genellikle kaybedilen sıvı oral olarak alınarak sorun çözülür. Başka bir nedenle kısıtlanmamışsa tuz ve şeker de suya ilave edilmelidir. Daha ciddi kayıplarda ise damar yolu ile sıvı verilmesi gerekir.
İleostomili (barsağı karına bağlı) olgularda özel bir diyet gerekir mi?
Kalın barsağı çıkartılan hastada, su ve tuz emilimi azalacak, doğal olarak hastanın su ve tuz ihtiyacı artacaktır. Bu kişiler yeterli sıvı ve yiyeceklerle normalden fazla tuz almalıdırlar. Karındaki barsak ağzından artıkların atılımını azaltmak için bazı lifli gıdaların az alınması ve atıkların kokusunun azalması için de soğan sarımsak gibi gıdalardan sakınılmalıdır.
İnce barsaklarının bir bölümü çıkartılan hastalarda, beslenme nasıl olmalıdır?
Operasyonla ince barsaklarının büyük bir bölümü çıkartılan hastalarda, doğal olarak besin maddelerinin emilimi azalmıştır. Bu kişilere ya normalden daha fazla besin maddesi verilmelidir ya da normal diyetlerine doktorları tarafından ilave gerekli maddeler eklenmelidir. Çok az bir hasta gurubuna ise; tüp ve damar yolu ile ilave özel besin maddelerin verilmesi gerekir.
İnce barsaktaki anormal durum vücudun besin ihtiyacını etkiler mi?
İnce barsakların bir bölümünün hasta olduğu veya operasyonla çıkartıldığı durumlarda; gıda maddelerinin emilimi bozulmuştur. Normal olarak diyetle alınmış olsa bile emilimdeki bozukluk nedeni ile vücutta bu maddelerin yoksunluğu meydana gelir. Protein, karbonhidrat ve yağların emilim kapasitesi azalmıştır.Buna karşın orta zincirli yağ asitleri kolayca emilebilirler. Diyetteki yağın bir kısmı bu guruptan alınabilir. Yine de sık ve az miktarlarda besin alınması önerilir.
Vitamin ve ilave besin maddelerinin verilmesi faydalı mıdır?
Gıdaların emiliminde kusur veya kayıpları fazla olan kişilerde normal diyet aldıkları halde bile bazı vitamin, mineral ve besin maddelerinde yetersizlik meydana gelir.Örneğin ince barsağın son kısmı cerrahi olarak çıkartılan kişilerde, B12 vitamini emilimi olamayacağından injeksiyonla belirli aralıklarla bu vitaminin verilmesi gerekecektir. Crohn hastalarında, Ülseratif Kolitlilerden daha fazla çinko yetmezliği görülür. Bunlara çinko hapları verilmelidir. Yine A-D-K vitaminleri, Folik asit prepatları ağızdan verilmelidir. Ülseratif Kolit hastalarında kan kaybı daha çok olduğundan demir desteği sağlanmalıdır.
DİYETİNİZİN HAZIRLANMASI
İshal, karın ağrısı, bulantı, şişkinlik gibi şikayetlerin varlığı sizi, hastalığın direkt olarak gıdalarla ilişkili olduğu kanısına yönlendirebilir. Yemek yemekten korkar bir hale gelebilirsiniz. Bu yanlış bir davranıştır. Daha önce de belirtildiği gibi sizin enerji ihtiyacınız hastalığınızın alevlendiği dönemlerde artmıştır. Önce enerji ihtiyacınızın günde kaç kalori olduğunu hesaplayınız. Sonra bu enerjiyi size dokunmayan gıdalardan sağlayınız.
KALORİ GEREKSİNİMİNİZ
İdeal Kilonuz: Boy (cm)-100cm=Kg
Örnek: 160cm-100cm=60 kg (%20 eksik veya fazla olabilir)
Normal kiloda kalori gereksiniminiz: Kendi kilonuz x 38 cal,
Eğer ideal kilonuzdan %20’den daha fazla zayıf iseniz:
Kilo x 45 cal’ye gereksiniminiz vardır.
Öncelikle size dokunan gıdalar var mıdır? Yediğinizde veya içtiğinizde ishal, karın ağrısı, bulantı, şişkinlik yapan gıdaları saptayınız. Böyle bir liste oluşturabilmek için aşağıdaki başlama listesinden gıdalarınızı seçiniz. Bunların arasında size dokunanları listeden çıkartın.
Başlama Listesi: Ekmek, yağsız beyaz peynir, bal, iyi pişmiş et, tavuk, balık, pirinç pilavı, az yağlı makarna (salçasız kıyma, beyaz peynir eklenebilir), haşlama patates, haşlanmış sebze, komposto, açık çay.
Bunlardan yakınmanız yok ise yumurtayı deneyebilirsiniz. Dışkı sayısı ve miktarınız arttı, karnınızda şişkinlik, ağrı oldu ise yumurtayı listenizden çıkartırsınız. Yavaş yavaş aynı yöntemle gıdaları deneyip, dokunmayan gıdalardan bir liste yapabilirsiniz.
Nohut, kuru fasulye, mercimek, çiğ sebze, portakal, mandalina, greyfurt, limon, turşu, lahana, soğan, yağlı ve kızarmış gıdalar baharatlar, gaz, şişkinlik barsakta irritasyona neden olabilir. Koyu kahve ve çay barsak hareketlerini arttırır. Bu gıdalardan kaçınmanız uygun olur. Süt ve sütlü besinler ishal veya şişkinlik yapıyorsa diyetinizden çıkartmanız gerekecektir.
Hastalığınız nedeni ile protein ihtiyacınız artmıştır ve günde
Kilonuz x1.2 = …… gr. PROTEIN GEREKSİNİMİ ………. kadar protein almak zorundasınız.
Aşağıda proteinden zengin besinler sıralanmıştır. Lütfen dikkatle okuyunuz.
BESİN AĞIRLIĞI(g) İÇERDİĞİ PROTEİN(g)
ET 100 20-25
BALIK 100 20-28
TAVUK 100 20-28
YUMURTA – 7
1 BARDAKSÜT – 5
1 BARDAK YOĞURT – 5
1 DİLİM PEYNİR – 5-10
Unutmayın ki size süt, sütlaç, muhallebi dokunurken yoğurt dokunmayabilir.
Sizin bunu deneyerek bulmanız gerekecektir.
Sıvı yağ ve tereyağ kullanırken margarinden kaçının. Fazla yağlı ve kızartmadan uzak durunuz.
Hastalığınız zaman zaman alevlenebilir. Bu dönemlerde gıdanıza özen göstermeniz ve başlangıç listesine dönmeniz gerekebilir.
Salata için başlangıç diyetini uygularken, soyulmuş domatesten başlayın. Sonra çeşitlendirebilirsiniz. Meyvelerinizi kabuğunu soyarak yiyin ve sert olmamalarına özen gösterin.
Kortizon kullanıyorsanız kilo artışınız olacaktır. Tuzu azaltır veya keserseniz (ilaç aldığınız sürece) ilacın bu etkisi azalacaktır
