- Deprem gibi doğal afetler fiziksel olduğu kadar ruhsal açıdan da ciddi sakatlıklara yol açabilir.
- Çeşitli duygusal tepkiler söz konusudur, ancak bunlar mağdurların geliştirdiği başa çıkma tepkileriyle iyileştirilebilir.
- Görünüşte tesadüfi olan felaketler üzerinde bir kontrol duygusu oluşturmaya çalışmak derin bir insan ihtiyacı gibi görünmektedir.
BBC News web sitesi, Türkiye-Suriye depreminde ölenlerin sayısının 50,000’i geçtiğini ve 1999 yılında Türkiye’nin kuzeybatısında meydana gelen benzer bir depremde ölen 17,000’den fazla kişiyi aştığını bildiriyor. BBC ayrıca, Suriye’nin ölü sayısına ilişkin herhangi bir güncelleme yapmamış olması nedeniyle, nihai ölü sayısının çok daha yüksek olabileceğini bildiriyor.
Hayatta kalanlar üzerinde yapılan araştırmalar, depremlerin ardından yaşanan önemli psikolojik “artçı şokları” ortaya çıkarmıştır; Yunanistan’daki büyük bir depremden 50 yıl sonra bile, felaket ruh sağlığı üzerinde hâlâ ciddi bir iz bırakmaya devam etmiştir.
The Journal of Nervous and Mental Disease dergisinde yayınlanan bu çalışmanın yazarlarına göre, Yunanistan’ın batı kıyısı yüksek sismik aktivitesiyle ünlüdür.
California Riverside Üniversitesi’nde jeofizik profesörü olan David Oglesby, Türkiye ve Suriye’deki depremin Kaliforniya’nın büyük bölümünün altında yatan aynı tür jeolojik fay tarafından üretildiğine dikkat çekiyor. San Andreas fayı Kaliforniya’daki tek fay da değildir.
9-12 Ağustos 1953 tarihleri arasında, Yunanistan’ın batı kıyısındaki Cephallonia adasında Richter ölçeğine göre büyüklüğü 6.3 ile 7.5 arasında değişen bir dizi deprem meydana gelmiştir.
Bu çalışmada depremden kurtulan 121 kişiden oluşan bir örneklem incelenmiştir.
Mağdurların neredeyse %80’i 50 yıl sonra bile depremin hayatları üzerindeki genel etkisinin güçlü olduğunu kabul etmiş ve neredeyse tamamı olayın yıldönümünde olayı yoğun bir şekilde hatırlamıştır. Genç yetişkinler (17-25 yaş) ve kadınlar, duygusal sorunların gelişimi açısından en hassas gruplardır.
Yazarlar, yaşlı insanların daha fazla dayanıklılık göstermiş olmalarının bir nedeninin, bu bölgenin yüksek sismik aktiviteye sahip bir bölge olması nedeniyle, yaşlı nüfusun daha düşük büyüklükte çeşitli depremler yaşamış olması ve bunun da onları psikolojik olarak sonraki felaket olaylarına maruz kalmaya hazırlamış olabileceği görüşündedir.
Daha önce yaşamış olmak önemli bir başa çıkma stratejisidir.
Bu durum, sismik aktiviteye yatkın bölgelerdeki depremlerin, bu tür felaketlere karşı daha dayanıklı ve dolayısıyla daha dirençli bir nüfus üretebileceğini göstermektedir.
Bir başka çalışma, “‘Gülüyorum ve bende ‘Deprem Beyni’ olduğunu söylüyorum!” başlığını taşımaktadır: Eylül 2010 Christchurch Depremine Bölge Sakinlerinin Tepkileri” başlıklı bir başka çalışmada, depremden kurtulan bir kişinin şu açıklamasına yer verilmiştir: “İlk üç hafta boyunca her artçı sarsıntı çok şiddetliydi ve neredeyse sürekli bir endişe ve başka bir büyük deprem olacağı korkusu içindeydim ve hiç uyuyamıyor ya da rahatlayamıyordum.”
4 Eylül 2010 tarihinde, sabah saat 4:34’te Yeni Zelanda’nın Christchurch kentini 7.1 büyüklüğünde bir deprem vurdu. Takip eden aylarda farklı şiddetlerde binlerce artçı sarsıntı kaydedilmiştir.
Bu çalışmanın yazarları, artçı depremlerin ilk depremi sürekli hatırlattığını, sıklıkla geri dönüşlere ve olayın hatırlanmasına neden olduğunu ve ilk deprem sırasında yaşanan tüm fizyolojik tepkileri yüzeye çıkardığını iddia etmiştir.
Katılımcılar ayrıca artçı sarsıntılar sırasında bilmedikleri yerlerde veya binalarda bulunmaktan endişe duyduklarını belirtmişlerdir: Katılımcılardan biri, “Büyük bir deprem olursa nereye gideceğinizi görmek için önce bir odayı ya da binayı kontrol etmeden içeri girmezdiniz.” şeklinde açıklama yapmıştır. Bir diğeri ise “Bilmediğim bir binadayken bir sarsıntı olursa kısa süreli bir endişe yaşıyorum” demiştir.
Depremden önce bireyler binaların sağlamlığı ve dayanıklılığı konusunda kesin bir inanca sahip olabilirler. Doğal afetler sırasında binaların çöküşüne tanık olmak, insanların bu inancı yeniden değerlendirmesine ve bilmedikleri yerlerde bulunma konusunda kaygı duymalarına yol açarak günlük yaşamlarını sürdürme becerilerini etkilemektedir. Artçı sarsıntılar sırasında aile üyelerinden ayrı kalmak da kaygıya neden olmuştur. Katılımcılar aile üyelerinin her zaman nerede olduğunu bilmek istemiştir. Hayatta kalan bir başka kişi, “Artık sinirliyim ve her an iki çocuğumun da nerede olduğunu bilmem gerekiyor,” dedi.
“Her patlama ya da davul sesi […] artık deprem oluyormuş gibi geliyor, bu yüzden sürekli diken üstündesiniz,” diye anlatıyor bir başka kurtulan.
Ancak, beklenmedik bireysel gelişme de travmanın olası bir sonucu mudur?
Bu çalışmadaki pek çok katılımcı, depremin dünyaya bakışlarını nasıl değiştirdiğini ama olumlu yönde değiştirdiğini de tartıştı: “Deprem bizi bir aile olarak birbirimize daha da yakınlaştırdı ve hayattaki önemli şeyleri (aile, sevgi, birbirimize değer verme) ön plana çıkardı. [Kelimenin tam anlamıyla bizi sarstı ve hayatın kısa ve değerli olduğu gerçeğine gözlerimizi açtı.”
Birçok sakin bu “sarsıntının” önceliklerde kapsamlı bir değişikliğe yol açtığını, ailenin ve “sevdiklerinin” maddi varlıklardan daha önemli hâle geldiğini belirtmiştir; “Aile paradan daha önemli hâle geldi – para mı önemli yoksa başkalarına yardım eden bir hayat mı?”
Önceliklerde bir dönüşüm, travmatik olaylar yaşamış birçok kişi için yaygındır. Bu tür felaketlerin olumlu sonuçlarından biri olan başkalarıyla daha yakın ve daha derin bir ilişki de sıklıkla travmayı takip eder.
Deprem sonrası toplumsal katılım, duygusal iyileşmede önemli bir rol oynamaktadır. Yazarlar, bu tür bir katılımın insanlara toplumlarının yeniden inşasında aktif katılımcılar olma hissi verdiğini ve aynı zamanda kontrol ve amaç duygusunu geri kazandırdığını savunmaktadır.
Bu çalışmaya katılanlar, depremin Christchurch sakinlerine onları bir araya getiren ve daha önce var olmayan bir bağlantı duygusu yaratan “ortak bir deneyim” kazandırdığı yorumunda bulunmuştur.
Araştırma, Yeni Zelanda’nın Canterbury bölgesinde dini bağlılığın depremlerin ardından önemli ölçüde arttığını doğrulamaktadır.
Belki de din, insanlar felaketlerden anlam çıkarmak için Tanrı’yı aradıklarından, benzersiz bir şekilde teselli verme yeteneğine sahiptir.
İki büyük doğal felaketten (2005’teki Katrina Kasırgası ve 2010’daki Şili depremi) sağ kurtulanlar üzerinde yapılan bir araştırma, felaketleri Tanrı’nın bir eylemi olarak tanımlamanın son derece yaygın olduğunu ortaya koymuştur. Hayatta kalanların aşırı zorluklarla karşılaşma derecesi – öngörülemeyen, yıkıcı ve kontrol edilemeyen deneyimler – olayların Tanrı’nın bir eylemi olarak açıklanmasını öngörmüştür.
Bu çalışmanın yazarları, insanların rastgele veya kontrol edilemeyen olaylar yaşadıklarında, bunları anlamı veya amacı olan bir şeye dönüştürmeye çalıştıklarını savunmaktadır. Bunun bir yolu, bu tür olaylardan sorumlu tutulabilecek bir fail bulmaktır.
Örneğin, travmatik yaşam olaylarından kurtulanlar genellikle olaylara neden oldukları için kendilerini suçlayarak kontrol duygusunu korurlar.
Yazarlar, inancın doğal afetler karşısında güçlü bir başa çıkma tepkisi sunduğu sonucuna varmaktadır; zira din, rastgele felaketler karşısında kişinin hayatının bir düzeni, anlamı ve amacı olduğuna dair inancını sürdürmesine yardımcı olmaktadır.
Yeni doğmuş bir bebek, Suriye’nin kuzeyinde meydana gelen son depremde yıkılan bir evin enkazı altında kalarak ölen annesine göbek bağıyla bağlı halde bulundu. Bebeğin tüm ailesi ölmüştü, ancak kurtarılan bebek şu anda yerel bir hastanenin yoğun bakım ünitesinde sağ salim iyileşiyor ve kendisine “Tanrı’nın işareti” anlamına gelen Aya adı verildi.
Referanslar
Turkey earthquake rescue continues almost 150 hours on: ‘You are a miracle.’ https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-64617245
The Psychological Impact of a Catastrophic Earthquake A Retrospective Study 50 Years After the Event Helen Lazaratou, Thomas Paparrigopoulos, Gerassimos Galanos, Constantinos Psarros, Dimitris Dikeos, and Constantin Soldatos, The Journal of Nervous and Mental Disease Volume 196, Number 4, April 2008.
“I laugh and say I have ‘Earthquake Brain!’”: Resident responses to the September 2010 Christchurch Earthquake. Casey Rowney, Panteá Farvid , Chris G. Sibley, New Zealand Journal of Psychology Vol. 43, No. 2, July 2014 • 11.
Faith after an earthquake: A longitudinal study of religion and perceived health before and after the 2011 Christchurch New Zealand earthquake. Sibley, C. G., & Bulbulia, J. (2012). PLoS ONE, 7, e49648.
Who Explains Hurricane Katrina and the Chilean Earthquake as an Act of God? The Experience of Extreme Hardship Predicts Religious Meaning-Making Nicole M. Stephens, Stephanie A. Fryberg, Hazel Rose Markus and MarYam G. Hamedani Journal of Cross-Cultural Psychology published online 20 August 2012 Volume 44, Issue 4 https://doi.org/10.1177/002202211245433.
California will inevitably shake like Turkey A fault like the San Andreas produced Sunday’s earthquake. JULES BERNSTEIN February 7, 2023. https://news.ucr.edu/articles/2023/02/07/california-will-inevitably-sha…Morereferences
