İçindekiler
Giriş:
Crohn hastalığı, sindirim sistemini etkileyen kronik bir inflamatuar bağırsak hastalığıdır (IBD). Sindirim sistemindeki dokuların iltihaplanmasına yol açarak karın ağrısı, şiddetli ishal, yorgunluk, kilo kaybı ve yetersiz beslenmeye neden olabilir.
Etiyoloji ve Patofizyoloji:
Crohn hastalığının kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin karmaşık bir etkileşimi olduğu düşünülmektedir. Bağışıklık sisteminin, normalde zararlı mikroplara karşı savaşırken sağlıklı dokuya saldırdığı otoimmün bir reaksiyona yol açtığı hipotezi kabul görmektedir. Bu durum, sindirim sisteminde kronik iltihaplanmaya ve doku hasarına neden olur.
Belirtiler:
Crohn hastalığının belirtileri kişiden kişiye değişebilmekle birlikte en yaygın semptomlar şunlardır:
- Karın ağrısı ve krampları
- Şiddetli ishal (kanlı olabilir)
- Yorgunluk ve halsizlik
- Kilo kaybı
- İştahsızlık
- Mide bulantısı ve kusma
- Ateş
- Dışkılamada acil ihtiyaç
- Rektal kanama
- Perianal fistüller (anüs çevresinde iltihaplı yaralar)
Teşhis:
Crohn hastalığının teşhisi için doktorlar, hastanın tıbbi geçmişini, fiziksel muayenesini ve çeşitli testleri göz önünde bulundurur. Teşhis için kullanılan testler şunları içerebilir:
- Kan testleri
- Dışkı tahlilleri
- Endoskopi (sindirim sisteminin içini incelemek için kameralı bir tüp kullanılır)
- Görüntüleme testleri (röntgen, BT, MRI)
Tedavi:
Crohn hastalığının bilinen bir tedavisi olmasa da, tedaviler semptomları önemli ölçüde azaltabilir ve hatta uzun süreli remisyon sağlayabilir. Tedavi ile Crohn hastalığı olan birçok kişi normal bir yaşam sürdürebilir.
Tedavide kullanılan yöntemler şunlardır:
- İlaç tedavisi: Anti-inflamatuar ilaçlar, bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar, antibiyotikler ve steroidler gibi çeşitli ilaçlar hastalığın kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.
- Diyet tedavisi: Crohn hastalarının, semptomlarını tetikleyebilecek yiyeceklerden kaçınması ve lif bakımından zengin gıdalar tüketmesi önemlidir. Bir diyetisyen, hastaya özel bir diyet planı oluşturarak hastalığın kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.
- Stres yönetimi: Stres, Crohn hastalığının semptomlarını kötüleştirebilir. Yoga, meditasyon ve nefes egzersizleri gibi stres yönetimi teknikleri hastalığın kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.
- Cerrahi müdahale: Bazı durumlarda, ilaç tedavisi ve diyet değişiklikleri ile hastalık kontrol altına alınamıyorsa cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi müdahalede, hastalıklı bağırsak dokusu çıkarılır.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
Crohn hastalığı ile yaşayan bireyler, hastalığın semptomlarını yönetmelerine ve genel sağlıklarını iyileştirmelerine yardımcı olmak için bazı yaşam tarzı değişiklikleri yapabilirler. Bunlara şunlar dahildir:
- Sigarayı bırakmak
- Sağlıklı bir kiloyu korumak
- Düzenli egzersiz yapmak
- Yeterince dinlenmek
- Stresi yönetmek
- Destek gruplarına katılmak
Risk faktörleri
Crohn hastalığı için risk faktörleri şunları içerebilir:
Yaş. Crohn hastalığı her yaşta ortaya çıkabilir, ancak hastalığa gençken yakalanma olasılığınız yüksektir. Crohn hastalığına yakalanan çoğu kişiye 30 yaşından önce tanı konur.
Etnik köken. Crohn hastalığı her etnik grubu etkileyebilse de, özellikle Doğu Avrupa (Aşkenaz) Yahudi kökenli kişiler olmak üzere beyazlar en yüksek riske sahiptir. Bununla birlikte, Kuzey Amerika ve Birleşik Krallık’ta yaşayan Siyahlar arasında Crohn hastalığının görülme sıklığı artmaktadır. Crohn hastalığı ayrıca Orta Doğu nüfusunda ve Amerika Birleşik Devletleri’ne göç edenler arasında da giderek daha fazla görülmektedir.
Aile geçmişi. Ebeveyn, kardeş veya çocuk gibi birinci dereceden bir akrabanızda hastalık varsa daha yüksek risk altındasınız demektir. Crohn hastalığı olan her 5 kişiden 1’inin ailesinde bu hastalığa sahip bir kişi bulunmaktadır.
Sigara içmek. Sigara içmek Crohn hastalığına yakalanmak için en önemli kontrol edilebilir risk faktörüdür. Sigara içmek ayrıca hastalığın daha şiddetli seyretmesine ve ameliyat olma riskinin artmasına neden olur. Eğer sigara içiyorsanız, bırakmanız önemlidir.
Nonsteroid anti-inflamatuar ilaçlar. Bunlar ibuprofen (Advil, Motrin IB, diğerleri), naproksen sodyum (Aleve), diklofenak sodyum ve diğerlerini içerir. Crohn hastalığına neden olmasalar da, Crohn hastalığını daha da kötüleştiren bağırsak iltihabına yol açabilirler.
Komplikasyonlar
Crohn hastalığı aşağıdaki komplikasyonlardan bir veya daha fazlasına yol açabilir:
Bağırsak tıkanıklığı. Crohn hastalığı bağırsak duvarının tüm kalınlığını etkileyebilir. Zamanla bağırsağın bazı kısımları yara olabilir ve daralabilir, bu da genellikle darlık olarak bilinen sindirim içeriğinin akışını engelleyebilir. Darlığı genişletmek veya bazen bağırsağınızın hastalıklı kısmını çıkarmak için ameliyat olmanız gerekebilir.
Ülserler. Kronik iltihap, ağzınız ve anüsünüz dahil olmak üzere sindirim sisteminizin herhangi bir yerinde ve genital bölgede (perine) açık yaralara (ülserler) yol açabilir.
Fistüller. Bazen ülserler bağırsak duvarından tamamen geçerek bir fistül oluşturabilir – farklı vücut parçaları arasında anormal bir bağlantı. Fistüller bağırsağınız ile cildiniz arasında veya bağırsağınız ile başka bir organ arasında gelişebilir. Anal bölgenin yakınında veya çevresinde (perianal) fistüller en yaygın görülen türdür.
Fistüller karın içinde geliştiğinde, enfeksiyonlara ve irin koleksiyonları olan apselere yol açabilir. Bunlar tedavi edilmezse hayatı tehdit edici olabilir. Fistüller bağırsak ilmekleri arasında, mesanede veya vajinada ya da ciltte oluşabilir ve bağırsak içeriğinin cildinize sürekli drenajına neden olabilir.
Anal fissür. Bu, anüsü kaplayan dokuda veya anüs çevresindeki deride enfeksiyonların oluşabileceği küçük bir yırtıktır. Genellikle ağrılı bağırsak hareketleriyle ilişkilidir ve perianal fistüle yol açabilir.
Yetersiz beslenme. İshal, karın ağrısı ve kramplar yemek yemenizi ya da bağırsaklarınızın sizi besleyecek besinleri emmesini zorlaştırabilir. Hastalığın neden olduğu düşük demir veya B-12 vitamini nedeniyle anemi gelişmesi de yaygındır.
Kolon kanseri. Kolonunuzu etkileyen Crohn hastalığına sahip olmak kolon kanseri riskinizi artırır. Crohn hastalığı olmayan kişiler için genel kolon kanseri tarama kılavuzları, 45 yaşından itibaren en az her 10 yılda bir kolonoskopi yapılmasını gerektirmektedir. Kolonun büyük bir bölümünü etkileyen Crohn hastalığı olan kişilerde, hastalığın başlangıcından yaklaşık 8 yıl sonra kolon kanseri taraması için kolonoskopi yapılması önerilir ve genellikle daha sonra her 1-2 yılda bir yapılır. Bu testi daha erken ve daha sık yaptırmanız gerekip gerekmediğini doktorunuza sorun.
Cilt bozuklukları. Crohn hastalığı olan birçok kişide hidradenitis suppurativa adı verilen bir durum da gelişebilir. Bu cilt bozukluğu koltuk altlarında, kasıklarda, göğüslerin altında ve perianal veya genital bölgede derin nodüller, tüneller ve apseler içerir.
Diğer sağlık sorunları. Crohn hastalığı vücudun diğer bölgelerinde de sorunlara neden olabilir. Bu sorunlar arasında düşük demir (anemi), osteoporoz, artrit ve safra kesesi veya karaciğer hastalığı yer alır.
İlaç riskleri. Bağışıklık sisteminin işlevlerini bloke ederek etki eden bazı Crohn hastalığı ilaçları, lenfoma ve cilt kanserleri gibi kanserlerin gelişmesinde küçük bir riskle ilişkilidir. Ayrıca enfeksiyon riskini de artırırlar.
Kortikosteroidler, diğer durumların yanı sıra osteoporoz, kemik kırıkları, katarakt, glokom, diyabet ve yüksek tansiyon riski ile ilişkili olabilir. İlaçların risk ve faydalarını belirlemek için doktorunuzla birlikte çalışın.
Kan pıhtılaşması. Crohn hastalığı damarlarda ve arterlerde kan pıhtılaşması riskini artırır.
Prognoz:
Crohn hastalığı kronik bir hastalıktır ve ömür boyu tedavi gerektirebilir. Bununla birlikte, doğru tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile hastalığın kontrol altına alınması ve hastaların aktif ve üretken bir yaşam sürmeleri mümkündür.
Not: Bu metin sadece bilgilendirme amaçlıdır ve tıbbi tavsiye olarak değerlendirilmemelidir. Crohn hastalığı tedavisi ile ilgili olarak herhangi bir karar vermeden önce bir doktora danışmanız önemlidir.
